Osmanlı padişahlarından “III. Murat“ afet haline gelen yangınların önüne geçmek için 1579 yılında İstanbul Kadısına bir ferman gönderir. Fermanla; “Her evde bir büyük fıçı su, dam yüksekliğinde bir merdiven bulundurulmasını, yangın çıkan yerlerde halkın kaçmayıp yangını söndürme çalışmasına katılması” emri, itfaiye tarihimizde yangınlara karşı alınan ilk yazılı tedbir olarak kabul edilir.
İlk yangın tulumbası Gerçek Davut isimli bir mühendis tarafından İstanbul’da imal edilen ve “Tüfekhane” ve “Tophane” yangınlarında kullanılan tulumbanın çok büyük yararı görülmesi üzerine padişah III. Ahmet ve Sadrazam Damat İbrahim Paşa’nın emirleriyle, Gerçek Davut’un idaresinde Yeniçeri Ocağına bağlı “Tulumbacı Ocağı“ kurulur. Bu ocak, günümüz modern itfaiyesinin temelini oluşturmuştur. II. Mahmut, her yönüyle bozulan Yeniçeri Ocağını 1826 yılında kaldırır. Buna bağlı olarak Tulumbacı Ocağı da dağılmak zorunda kalır. Bunun üzerine semtlerde halkın yangınla savaş verdiği mahalli tulumbacılık kurulmuştur. Ancak, 1828 yılındaki Büyük Hoca Paşa Yangını yeni bir itfaiye teşkilatı ihtiyacını ortaya koyar. Zamanın yetkilileri yeni kurulan Askeri Teşkilat içinde Yangıncı Taburu adında tulumbacı taburu teşkil ettirir.
Abdülaziz devrinde, İstanbul Şehremaneti ve Belediye daireleri kurulunca, bu daireler birer tulumbacı takımı kurmuş olup, bunlara “Daireli“ adı verilmiştir. Bunlar, gündüzleri kendi işlerinde çalışan, geceleri tulumbacı koğuşlarında yatan kimselerdi.
1871 yılında meydana gelen “Büyük Beyoğlu Yangını“ bu kuruluşların eksikliklerini ortaya koyar. Padişah Abdülaziz’in emriyle, Macaristan’dan bu konuda uzman bir subay olan Kont Ödön Szeçsenyi getirtilir. Bu kişiye paşalık rütbesi verilir ve Ödön çalışmalarına başlar.
26 Eylül 1874 tarihinde; 4 Nizamiye (kara), 1 Bahriye (deniz) taburundan oluşan İtfaiye Alayı kurulur ve bu tarihinden itibaren 49 yıl devam eder.
Askeri İtfaiye 25 Eylül 1923 tarihinde fiilen Belediye İtfaiyesi’ne devredilir. Belediye İtfaiyesi olarak 74 yıl müdürlük olarak hizmet verdikten sonra 10.10.1997 tarihinde Daire Başkanlığı olarak hizmet vermeye devam etmektedir.
İstanbul İtfaiyesi'nin 1997 yılında Daire Başkanlığına dönüşmesi ile organizasyon yapısı da değişmiş ve Merkez İtfaiye Müdürlüğü, İstanbul Bölgesi İtfaiye Müdürlüğü, Anadolu Bölgesi İtfaiye Müdürlüğü olmak üzere 3 müdürlük oluşmuştur.
1999 yılında kurulan Boğaziçi Bölgesi İtfaiye Müdürlüğü de 2005 yılına kadar hizmet vermiş ardından İstanbul Bölgesi İtfaiye Müdürlüğü ve Boğaziçi Bölgesi İtfaiye Müdürlüğünün birleştirilmesi ile Avrupa Yakası İtfaiye Müdürlüğü kurulmuştur.
2000 yılında kurulan Afet Koordinasyon Merkezi Müdürlüğü ve 1987 yılında hizmet vermeye başlayan Acil Yardım ve Cankurtarma Müdürlüğü'nün 2006 yılında İtfaiye Daire Başkanlığı'na bağlanmasıyla organizasyon yapısı bugünkü halini almıştır.